Szkoła Podstawowa nr 3 im. Janusza Korczaka w Zielonce

Doświadczenia własne i zagraniczne
Od IX 2013 r. w Szkole Podstawowej nr 3 w Zielonce realizujemy projekt edukacyjny dotyczący nauczania w terenie. Celem projektu „Lively Outdoor Learning” jest wyprowadzanie lekcji poza salę lekcyjną i ożywienie toku nauczania przez zmianę otoczenia, metod i środków dydaktycznych oraz kontakt z przyrodą.

Outdoor learning czy outdoor education termin niezdefiniowany jednoznacznie w Polsce oznacza uczenie się i edukację na dworze. W szerszym rozumieniu obejmuje nie tylko zajęcia przeprowadzane w terenie, ale również przygotowania i lekcje w nietypowych lokalizacjach.

Dla nas praca projektowa jest przygodą, wprowadzamy nowość nieznaną w polskich szkołach.

W wielu krajach działają firmy organizujące wyjazdy terenowe dla grup uczniów lub dorosłych. Podczas wyzwań przygodowo-sportowych ćwiczy się umiejętności kluczowe rozwoju społecznego i późniejszego sukcesu zawodowego, takie jak: skuteczna komunikacja werbalna i niewerbalna, empatia, zdolność współpracy, rozwiązywanie problemów, asertywność. W trakcie wspólnych zadań uczestnicy to „załoga”, która współpracuje nad zadaniem. Celem jest to, że do osiągnięcia sukcesu drużyny potrzebni są absolutnie wszyscy członkowie, bo każdy wnosi niepowtarzalne umiejętności. Praca z grupą prowadzona jest w taki sposób, aby właśnie to odczuli uczestnicy. Korzyści osobiste: wzrost poczucia własnej wartości, pewności siebie, odczucie iż jest się ważnym członkiem grupy.

Edukacja w terenie pojawiła się na pocz. XX w. wraz z ideą skautingu i rozwijała się w Wlk. Brytanii. Tam pierwszym ośrodkiem tego modelu była szkoła Outward Boundotwarta w 1941 r. Kształciła marynarzy w radzeniu sobie w trudnych morskich warunkach, budując pewność siebie, wytrwałość i samozaparcie. Szkołę powołano w reakcji na tragedie wojenne na Atlantyku - wielu młodych ludzi traciło życie z braku szkoleń i odpowiednich umiejętności przetrwania w niebezpiecznych warunkach. Cel treningu to kształcenie nie „dla morza” ale „poprzez morze”, rozwijanie sprawności, inicjatywy, współpracy i empatii.

Dzisiejsza oferta edukacyjna tej firmy to aktywności kształtujące charakter, rozwijające umiejętność pracy w grupie. Wyprawy survivalowe to wspinaczki, wędrówki przez kaniony, spływy tratwą i kajakiem, żeglowanie, szermierka, quady, narciarstwo czy snowboarding. Uczestnicy radzą sobie w środowisku naturalnym: rozpalają ogień, tropią zwierzęta, polują, łowią ryby, budują schronienia, zdobywają pożywienie, korzystają z noży i siekier, robią liny oraz potrzebne rzeczy z materiałów przyrodniczych.

Szkoła europejska to nie survival,
ale możliwości „outdoor education” w szkole są 

Lekcja na dworze z dowolnego przedmiotu jest dla nauczyciela okazją do przełamania rutyny, twórczego podejścia i elastycznego myślenia. Wyzwaniem dla nauczyciela jest połączenie realizowanego elementu podstawy programowej z kontekstem otoczenia.
Oto przykładowe lekcje przeprowadzone przez naszych nauczycieli:
▪ Utrwalanie nazw i kolejności pór roku i miesięcy ćwiczono na podwórku szkolnym. Diagram kołowy kalendarza narysowano kredą na chodniku. Posłużył do zabaw bieżnych i orientacyjno-porządkowych.
▪ Lekcję matematyki edukacji wczesnoszkolnej P. M. Antoniak przeniosła na boisko. Aktualne zadania uczniowie dostali w formie łamigłówek. Zadania przeplatały zabawy ruchowe.
▪ Wspólne rysowanie kredą inicjałów szkoły lub klasy to przebojowa lekcją plastyki jeśli „tablicą” jest kostka brukowa, znaki olbrzymie a cały symbol będzie interesował przechodniów piękną mozaiką. Barwny „dywan” składający się z dziesiątek rysunków stworzyli uczniowie p.A.Rozalskiej.
▪ plastyka w technice frotażu - wymarzony temat do realizacji na zewnątrz. Poszukiwania fakturowych powierzchni można prowadzić w najbliższym otoczeniu budynku szkolnego. Chropowate powierzchnie muru, kora drzew, prążki na deskach płotu, podeszwy butów to wzorki do odbicia, użycia jako elementy rysunku.
▪ Lekcję świetlicową można poprowadzić w formie pleneru malarskiego w ogródku szkolnym lub ekspedycji do lasu. Samodzielne wypatrywanie interesujących elementów przyrodniczych to poszukiwanie skarbów. Po przyłożeniu do nich ramek powstaje leśna galeria, w której każdy przedstawi własny eksponat. Chwilową wystawę utrwalono na zdjęciach!
▪ lekcję wf-u można zamienić w niezwykłą przygodę z przedmiotami codziennego użytku. Pani I.Milewska oraz p. M.Staworko przygotowali zadania zespołowe: sztafetę z gazetami, siatkówkę w której siatkę zastąpiły koce, kręgle z butelek z wodą oraz rzucanie obręczą do celu, gdzie celem był lider drużyny.
▪ „Warstwowa budowa lasu” to idealne zagadnienie na lekcję plenerową. Poznawanie i utrwalanie wiedzy o poszczególnych elementach i mieszkańcach danego poziomu można przeprowadzić na miejscu podczas zabaw klasyfikacyjnych.

Realizując outdoor learning przekonujemy się, iż taka forma spotkań z podopiecznymi to okazja do zauważenia ukrytych potencjałów, możliwość samorealizacji dla dzieci mających trudności z „usiedzeniem w ławce” oraz integracja zespołu. Podczas lekcji w terenie prowadzący i uczestnicy są w nowej dla siebie sytuacji, w której muszą się w pewien sposób sprawdzić - co naturalnie zmniejsza bariery. Wartością dodaną dla pedagoga są podobne korzyści jakie wynosi uczeń: satysfakcja, poczucie kompetencji i spełnienia oraz wzmocnienie więzi z uczestnikami.

Projekt realizowany wraz ze szkołami z Hiszpanii, Włoch, Estonii, Norwegii, Turcji i Islandii odkrywa zalety outdoor learning. Razem poszukujemy pomysłów na ciekawe lekcje.

Innym obszar projektu to kontakty delegacji krajów partnerskich. Efektywna współpraca na linii uczniowie-nauczyciele-rodzice przy udziale władz, firm i społeczności lokalnych. Rozwijana jest komunikacja interpersonalna, medialna i językowa, wymiana doświadczeń, dokonywanie wspólnych ustaleń i raportowanie realizacji kolejnych etapów projektu.

Lekcje w terenie owocują wzrostem poczucia wartości i uczą doceniać bliźnich. Wspólna praca i kontakty międzynarodowe to poznanie różnorodności kultur, historii, przyrody, języka i cech narodowych.

Podobnie było podczas jesiennej wyprawy do Tallina w Estonii. Goszcząc w Sikupilli Keskkool podziwialiśmy piękno średniowiecznego miasta, ale bardziej przywiązanie Estończyków do własnej kultury i dbałość o tożsamość narodową. Umiłowanie wspólnego muzykowania nie dziwi w kraju Śpiewającej Rewolucji, ale zaskoczył nas nie widok grupy uczniów wykonujących pieśń na powitanie, ale chóru składającego się z wszystkich nauczycieli! Naszą uwagę zwróciła też obecność elementów sztuki ludowej w pracach plastycznych uczniów. Owo podkreślanie i promowanie własnej specyfiki dotyczyło również obszaru przyrody. Estończycy są dumni ze swych obszarów naturalnych - Bałtyku, lasów, głazów, jezior, terenów podmokłych, moczarów, rezerwatów. Chętnie wykorzystują je do aktywnego wypoczynku, rozwijają usługi turystyczne i promocję swego kraju. Tu odbywają się lekcje terenowe, czego doświadczyliśmy wędrując przez bagna. Widoczna duma narodowa, świadomość własnej wartości oraz czerpanie z własnego folkloru to zjawiska które są warte naśladowania u nas.

(J.A. red A.R.)